Χαράλαμπος Λίβυος ΠαπαδόπουλοςΣτα κείμενα του Ευαγγελίου μετράμε έντεκα εμφανίσεις του Χριστού μετά την Ανάσταση προς τους μαθητές του. Όλες με ένα σκοπό: να τους βοηθήσει να πιστέψουν και να βεβαιωθούν για το γεγονός της Αναστάσεως. Έχει αξία να καταλάβουμε αυτή την προσπάθεια του Χριστού, διότι πιστοποιεί το γεγονός ότι η πίστη στην εν νεκρών Ανάσταση δεν είναι μια απλή υπόθεση διανοητικής παραδοχής. Η ανάσταση δεν χωνεύεται με το μυαλό, αλλά αποκαλύπτεται εν Αγίω Πνεύματι σε εκείνους που ειλικρινά αναζητούν τον Χριστό.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι σημερινοί άνθρωποι αποδέχονται την αξία και σημασία της διδασκαλίας του Χριστού αλλά δυσκολεύονται αφάνταστα να πιστέψουν ότι αναστήθηκε από τους νεκρούς. Εάν για τους μαθητές Του, που είχαν ζήσει μαζί Του, είχαν ακούσει τις θείες διδασκαλίες Του και είχαν βιώσει τα θαύματα Του ήταν τόσο δύσκολο να πιστέψουν στην ανάσταση (βλ. Λκ. 24:11· Μτ 28:17), φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι για όλους εμάς, τους σύγχρονους πιστούς που η πίστη μας δεν είναι δυνατή και συμπαγής αλλά ραγισμένη. Η πίστη, ωστόσο, δεν είναι απλά ανθρώπινη ενέργεια. Κυρίως και πρωτίστως είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος, αποκάλυψη του Θεού στον άνθρωπο.
Το γεγονός λοιπόν της Αναστάσεως του Χριστού, το οποίο είναι η βάση και το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης και Εκκλησίας, «Εἰ δὲ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν» (Α΄ Κορ. 15:17), δεν είναι αποτέλεσμα μιας λογικής και νοησιαρχικής παραδοχής, αλλά δωρεάς του Αγίου Πνεύματος. Δεν πιστεύει κάποιος επειδή μαθαίνει να απαγγέλει το Σύμβολο της Πίστεως, ως μια ιδεολογική διακήρυξη νοητικών σχημάτων, αλλά διότι η Χάρις του Αγίου Πνεύματος έχει ανοίξει την ύπαρξη του, σε μια ζωή ελευθερίας και χάριτος, εκτός και πέραν των ανθρώπινων ορίων.
Το γεγονός λοιπόν της Αναστάσεως του Χριστού, το οποίο είναι η βάση και το θεμέλιο της χριστιανικής πίστης και Εκκλησίας, «Εἰ δὲ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, ματαία ἡ πίστις ὑμῶν» (Α΄ Κορ. 15:17), δεν είναι αποτέλεσμα μιας λογικής και νοησιαρχικής παραδοχής, αλλά δωρεάς του Αγίου Πνεύματος. Δεν πιστεύει κάποιος επειδή μαθαίνει να απαγγέλει το Σύμβολο της Πίστεως, ως μια ιδεολογική διακήρυξη νοητικών σχημάτων, αλλά διότι η Χάρις του Αγίου Πνεύματος έχει ανοίξει την ύπαρξη του, σε μια ζωή ελευθερίας και χάριτος, εκτός και πέραν των ανθρώπινων ορίων.
Η πίστη είναι αποκάλυψη του Θεού στην ανθρώπινη καρδιά, η οποία σαφέστατα χρειάζεται την ανθρώπινη συνέργεια και συγκατάβαση, ως πράξη μετοχής και ελευθερίας, αλλά που σε καμία περίπτωση δεν αρκεί από μόνη της δίχως την παρουσία του Πνεύματος. Η σωτηρία δεν κερδίζεται αλλά δωρίζεται από τον Θεό. Ποια στιγμή αντιλήφθηκαν οι μαθητές ότι ο άνθρωπος που είχαν μπροστά τους ήταν ο Κύριος τους; Όταν ο Χριστός άρχισε να ερμηνεύει τις γραφές και να τεμαχίζει τον άρτο. Δηλαδή στην ερμηνεία του Λόγου και στην κλάση του Άρτου. Στη Θεία Ευχαριστία. Αυτό το γεγονός πιστοποιεί την παραπάνω θέση μας ότι η πίστη στην Ανάσταση είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος και όχι δικό μας κατόρθωμα.
Θα τους συναντήσει εκεί που βρίσκονται και όχι σε μια ιδεατή συνθήκη, αλλά στην πραγματικότητα τους, επειδή ο Θεός αγαπάει να μας συναντά στην αλήθεια μας όσο φρικτή κι εάν είναι αυτή. Εκείνο που αποστρέφεται δεν είναι το λάθος ή η αμαρτία μας, αλλά το ψέμα και η αλαζονεία μας, ιδιαιτέρως όταν αυτή φτιασιδώνεται με θρησκευτικό περίβλημα.
Αξίζει να σταθούμε σε μια από τις πολλές αναστάσιμες εμφανίσεις του Χριστού προς τους μαθητές του που αναφέρεται στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη (20:19-20) και να συνάξουμε κάποια σημαντικά και ωφέλιμα συμπεράσματα.: «Την ίδια εκείνη μέρα, δηλαδή την πρώτη μέρα μετά το Σάββατο, όταν βράδιασε κι ενώ οι μαθητές ήταν συγκεντρωμένοι κάπου με κλειστές τις πόρτες, επειδή φοβούνταν τις ιουδαϊκές αρχές, ήρθε ο Ιησούς, στέκεται στη μέση και τους λέει: “Ειρήνη σ’ εσάς”. Κι όταν το είπε αυτό, τους έδειξε τα χέρια και την πλευρά του. Οι μαθητές χάρηκαν που είδαν τον Κύριο».
Κατ’ αρχάς ας ξεκινήσουμε από την εικόνα των φοβισμένων μαθητών. Έχουν υποστεί ένα βαθύ τραύμα. Ο διδάσκαλός τους είναι νεκρός. Εκείνος στον οποίο πίστεψαν και άφησαν τα πάντα για να ακολουθήσουν δεν ζει, έχει πεθάνει και μάλιστα με τρόπο ατιμωτικό και φρικτό. Όλα τελείωσαν. Ο φόβος έχει κυριέψει τις υπάρξεις τους και κρύβονται σε διάφορα σπίτια φοβούμενοι συλλήψεις και διαπόμπευση. Εκεί ακριβώς λοιπόν, στο σπίτι που κρυβόντουσαν, στην κρυψώνα των φόβων και των ανασφαλειών τους, θα εμφανιστεί ανάμεσά τους ο Χριστός. Θα τους συναντήσει εκεί που βρίσκονται και όχι σε μια ιδεατή συνθήκη, αλλά στην πραγματικότητα τους, επειδή ο Θεός αγαπάει να μας συναντά στην αλήθεια μας όσο φρικτή κι εάν είναι αυτή. Εκείνο που αποστρέφεται δεν είναι το λάθος ή η αμαρτία μας, αλλά το ψέμα και η αλαζονεία μας, ιδιαιτέρως όταν αυτή φτιασιδώνεται με θρησκευτικό περίβλημα.
Πρέπει να γίνει απόλυτα ξεκάθαρο μέσα μας, ότι ο Θεός δεν ζητάει να γίνουμε αυτό που δεν είμαστε, αλλά να αποδεχθούμε αυτό που όντως είμαστε. Ο Θεός είναι πρόσωπο και μονάχα ως πρόσωπα μπορούμε να σχετιστούμε μαζί Του. Όσο περισσότερο είμαστε ο εαυτός μας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες αυτής της συγκλονιστικής συνάντησης μαζί Του.
Η καθημερινότητα του βίου μας, με τις χαρές και λύπες της, με τις νίκες και ήττες της, είναι ο μόνο χώρος που ο Θεός εισέρχεται για να συναντηθεί μαζί μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι τον Θεό δεν τον τρομάζει η αμαρτία μας αλλά η αλαζονεία της αρετής μας. Η προσπάθεια να φανούμε κάτι άλλο από αυτό που στην πραγματικότητα είμαστε. Ο σπουδαίος Αμερικανός θεολόγος Stanley Hauerwas σε ένα βιβλίο του για την προσευχή (βλ. Prayers Plainly Spoken), αναφέρει ότι δεν θα μπορούσε να προσεύχεται με άλλο τρόπο, λέξεις και ύφος εκτός από εκείνο με το οποίο καθημερινά ζει και πολιτεύεται, διότι διαφορετικά θα ήταν ψεύτικος. Πώς μπορεί αλήθεια κάποιος να συναντήσει τον μόνο Αληθινό, όταν υποκρίνεται κάτι που δεν είναι; Πρέπει να γίνει απόλυτα ξεκάθαρο μέσα μας, ότι ο Θεός δεν ζητάει να γίνουμε αυτό που δεν είμαστε, αλλά να αποδεχθούμε αυτό που όντως είμαστε. Ο Θεός είναι πρόσωπο και μονάχα ως πρόσωπα μπορούμε να σχετιστούμε μαζί Του. Όσο περισσότερο είμαστε ο εαυτός μας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες αυτής της συγκλονιστικής συνάντησης μαζί Του. Η γυμνότητα της αλήθεια μας είναι το μόνο ρούχο το οποίο μπορούμε να φοράμε ενώπιον του Θεού. Ο Νυμφίος Χριστός έρχεται μέσα στην νύχτα της ζωής μας, και ζητάει να φωτίσει τα σκοτάδια μας, με το ανέσπερο φως της Αναστάσεως Του.
Υπάρχει όμως κι έναν άλλος λόγος που ο αναστημένος Χριστός στέκεται ανάμεσα στους μαθητές του. Διότι με αυτόν τον τρόπο θέλει πάντες, όλοι να βιώσουν την εμπειρία της Αναστάσεως, να δουν και να γευθούν ότι είναι ένα αληθινό γεγονός. Δεν κρύβεται, αλλά φανερώνεται μπροστά σε όλους. Αυτή είναι μια εσχατολογική εικόνα. Ο Χριστός είναι Εκείνος που συνάσει και ενώνει τον διασκορπισμένο λαό του Θεού. Είναι Εκείνος που ενώνει την διαιρεμένη ανθρωπότητα αλλά και την κτίση ολάκερη. Στο πρόσωπο του ενώνονται τα πάντα. Επομένως ο Χριστός στέκεται ανάμεσα στους μαθητές ώστε με αυτόν τον τρόπο να φανερώσει ένα κάλεσμα και μια ένωση από την οποία κανείς δεν εξαιρείται. Πάντες θα ενωθούμε με το αναστημένο σώμα του Χριστού, κανείς δεν θα μείνει εκτός αυτής της ενώσεως, διότι ο Χριστός είναι το αρχέτυπο, η συμπερίληψη και ανακεφαλαίωση της σύνολης Δημιουργίας.
Κάθε αληθινή αγάπη είναι σταυρωμένη. Κάθε γνήσια αγάπη περνάει μέσα από την θυσία, διαφορετικά είναι ένα ρομαντικό αφήγημα ή μια νόθα ιδεολογία.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι αυτά τα φοβισμένα πλάσματα, που κρύβονται δια τον φόβο των Ιουδαίων (Ιω. 20:19), που δυσπιστούν και απορούν στα λεγόμενα των μυροφόρων γυναικών, μέσα σε λίγες μέρες θα μεταμορφωθούν σε μάρτυρες και ομολογητές της Αναστάσεως. Θα κηρύξουν το Ευαγγέλιο και θα σταθούν με παρρησία μπροστά σε ισχυρούς βασιλείς και εξουσίες. Θα αντιμετωπίσουν φρικτά βασανιστήρια και απειλές, και στο τέλος οι περισσότεροι θα δώσουν τη ζωή τους για να υποστηρίξουν την Ανάσταση του Χριστού. Τι άλλαξε; Τι ήταν εκείνο που σκόρπισε τον φόβο και έφερε ακλόνητη πίστη και παρρησία στη ζωή τους; Σαφέστατα η εμπειρία της Αναστάσεως. Ο Χριστός εμφανιζόμενος ανάμεσα τους, τους δίνει την Ειρήνη Του: «καὶ λέγει αὐτοῖς· εἰρήνη ὑμῖν…». Χαρίζει την αναγεννητική δύναμη και παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στις καρδιές τους, σκορπίζοντας τον φόβο και φέρνοντας την πίστη και την ελπίδα. Οι μαθητές είδαν, μίλησαν και ακούμπησαν τον αναστημένο Χριστό. Η ανάσταση Του ήταν αλήθεια. Είχε εγερθεί εκ των νεκρών. Στο πρόσωπο του η ζωή είχε νικήσει τον θάνατο.
Η ανάσταση είναι η απάντηση του Θεού στο κακό και την αδικία, στο θάνατο και την απειλή του μηδενός. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, κανείς σταυρωμένος της ιστορίας να μην μείνει δίχως ανάσταση. Πάντες στο πρόσωπο του Αναστημένου Χριστού να γευθούν την αιώνια βασιλεία του Θεού, βασίλεια αγάπης, χαράς και ενότητας. Δίχως πόνο και δάκρυ, δίχως την αγωνία της απώλειας.
Ο Χριστός σ’ αυτή τη συνάντηση με τους μαθητές θα κάνει και μια άλλη κίνηση που έχει το δικό της βαθύ συμβολισμό. Θα τους δείξει τις πληγές και τα σημάδια της θυσίας του. Τι χρειάζεται αυτή η κίνηση; Είναι ο ίδιος ζωντανός ανάμεσα τους, γιατί χρειάζεται να φανερώσει τις πληγές του Σταυρού; Η πράξη αυτή του Χριστού γίνεται διότι θέλει να σκορπίσει και την τελευταία ελάχιστη αμφιβολία των μαθητών ότι μπορεί να μην είναι Εκείνος, ότι ίσως είναι ένα φάντασμα, μια ψευδαίσθηση της προσδοκίας τους. Με την κίνηση Του να δείξει τις πληγές του Σταυρού είναι σαν να τους φωνάζει: δείτε εγώ είμαι, ο Κύριος σας ορίστε τα σημάδια της αγάπης και της θυσίας μου. Κάθε αληθινή αγάπη είναι σταυρωμένη. Κάθε γνήσια αγάπη περνάει μέσα από την θυσία, διαφορετικά είναι ένα ρομαντικό αφήγημα ή μια νόθα ιδεολογία.
Ο Χριστός τους καλεί να κοιτάξουν τις πληγές Του, τα σημάδια του Σταυρού, και μέσα εκεί να δουν τις αμαρτίες του κόσμου, όλο το κακό και την αδικία, που όμως δεν μπόρεσε να νικήσει και να καταστρέψει το σχέδιο του Θεού. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανάσταση δεν είναι ένα ορθολογικό ιστορικό παράγωγο. Δεν ήρθε ως φυσική συνέχεια. Αλλά ως παράδοξο, έκπληξη και ολική ανατροπή του Θεού σε μια ιστορία μίσους και κακίας. Με την προδοσία και τη δίκη του Χριστού, με τα μαρτύρια και τον σταυρικό Του θάνατο, φαινομενικά το κακό κυριαρχεί. Όμως ο Θεός δεν έχει πει την τελευταία λέξη. Η ανάσταση είναι η απάντηση του Θεού στο κακό και την αδικία, στο θάνατο και την απειλή του μηδενός. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, κανείς σταυρωμένος της ιστορίας να μην μείνει δίχως ανάσταση. Πάντες στο πρόσωπο του Αναστημένου Χριστού να γευθούν την αιώνια βασιλεία του Θεού, βασίλεια αγάπης, χαράς και ενότητας. Δίχως πόνο και δάκρυ, δίχως την αγωνία της απώλειας.
Ανάσταση σημαίνει το φιλί να πάρει και πάλι την γεύση που είχε πριν την προδοσία. Ανάσταση σημαίνει να πάρουμε πίσω όσα ύπουλα έκλεψε ο θάνατος από το βλέμμα μας. Όλους εκείνους και εκείνα που βίαια μας στέρησε, πρόσωπα και πράγματα, στιγμές και σιωπές, δειλινά και χαραυγές. Ανάσταση σημαίνει δικαιοσύνη για όλους τους σταυρωμένους της γης.
Γιατί Ανάσταση σημαίνει να μπορώ να σε φιλώ και να σ’ αγκαλιάζω δίχως ο θάνατος να τρυπώνει από τις χαραμάδες των χεριών μου. Ανάσταση σημαίνει το φιλί να πάρει και πάλι την γεύση που είχε πριν την προδοσία. Ανάσταση σημαίνει να πάρουμε πίσω όσα ύπουλα έκλεψε ο θάνατος από το βλέμμα μας. Όλους εκείνους και εκείνα που βίαια μας στέρησε, πρόσωπα και πράγματα, στιγμές και σιωπές, δειλινά και χαραυγές. Ανάσταση σημαίνει δικαιοσύνη για όλους τους σταυρωμένους της γης. Το βράδυ της Ανάστασης, εκεί στις εκκλησιές, στα κεριά και τις αγκαλιές ο θάνατος υποκύπτει. Ο Χριστός σκορπά το φως και την ελπίδα σε στήθη βαριά ως μνήματα. Κατεβαίνει στον Άδη της καρδιάς, στην πιο σκοτεινή ώρα της ψυχής μας, λίγο πριν την ολική απόγνωση, και κηρύττει ότι η ζωή κέρδισε τον θάνατο. Ο Χριστός γίνεται η απαρχή της αιώνιας βασιλείας Του Θεού. «Χριστός Ανέστη» ακούγεται ως ιαχή αιώνιας νίκης απέναντι στο θάνατο, που πλέον δεν θα μπορεί να χαλάσει εκείνο που θα κτίσει η αγάπη.
Ο πρωτοπρεσβύτερος Χαράλαμπος Λίβυος Παπαδόπουλος είναι εφημέριος στην ενορία της Αγίας Ειρήνης Πύργου Μονοφατσίου της Ι. Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας στην Κρήτη.
Εικαστικό θέμα: «Η εις Άδου κάθοδος», Εικόνα του Ρώσου αγιογράφου Γρηγορίου Κρουγκ (1907-1969).
Γιάννης Καμίνης
