Η ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΥΡΙΛΛΟΥ

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στα αγγλικά στο ιστολόγιο Public Orthodoxy και μεταφράστηκε στα ελληνικά για το ιστολόγιο μας από τον Δρ. Γιάννη Καμίνη.

Η Σταυροφορία του Πατριάρχη Κυρίλλου

Το 1095, ο Πάπας Ουρβανός Β΄ κάλεσε ένα πλήθος ιπποτών στα όπλα, λέγοντάς τους ότι είναι η δική τους ευθύνη η εκδίκηση για την ισλαμική κατάκτηση των Αγίων Τόπων, ενώ φυσικά δεν ανέφερε ότι αυτή η κατάκτηση είχε λάβει χώρα σχεδόν πέντε αιώνες νωρίτερα. Το κήρυγμα του Ουρβανού οδήγησε στην Πρώτη Σταυροφορία και άλλαξε για πάντα τις σχέσεις μεταξύ Δυτικής Ευρώπης, Ανατολικού Χριστιανισμού και Ισλαμικού κόσμου.

Από χριστιανική και θεολογική άποψη, ο Ουρβανός εισήγαγε έναν εντελώς νέο –ορισμένοι θα μπορούσαν να πουν και αιρετικό– τρόπο σκέψης όσον αφορά τη σχέση μεταξύ χριστιανικής ευσέβειας και βίας. Κλείνοντας το κήρυγμά του, ο Ουρβανός είπε το εξής: «Αναλάβετε αυτό το ταξίδι με προθυμία για τη συγχώρεση των αμαρτιών σας και να είστε σίγουροι για την ανταμοιβή σας με την άφθαρτη δόξα στη Βασιλεία των Ουρανών». 

Επί μια χιλιετία περίπου, οι Ορθόδοξοι χριστιανοί καταδίκαζαν αυτή τη διαστρέβλωση της χριστιανικής διδασκαλίας από τον Ουρβανό, όπως καταδίκαζαν ανελλιπώς και τα ιστορικά γεγονότα που προήλθαν απ’ αυτήν (ιδίως την Τέταρτη Σταυροφορία, η οποία οδήγησε στην καταστροφή του χριστιανικού Βυζαντίου). Με δεδομένα τα παραπάνω, η πρόσφατη απόπειρα του Πατριάρχη Κυρίλλου να αναδειχθεί περαιτέρω στην Ρωσία του Πούτιν με το κήρυγμά του αξίζει ιδιαίτερο σχολιασμό. Ο Κύριλλος δήλωσε σε πρόσφατο κήρυγμά του ότι θα συγχωρεθούν οι αμαρτίες των Ρώσων στρατιωτών, που θα χάσουν τη ζωή τους στην Ουκρανία.

Εύλογα μπορούμε να αναρωτηθούμε: πότε άραγε οι προκαθήμενοι των αυτοκέφαλων Εκκλησιών του Ορθόδοξου Χριστιανικού κόσμου θα δηλώσουν συλλογικά ότι η πλήρης υποστήριξη της εισβολής στην Ουκρανία από τον Κύριλλο έχει ξεπεράσει κάθε όριο; Τι άλλο πρέπει να πει ή να κάνει ο Κύριλλος για να του ασκήσει κριτική η Εκκλησία της Σερβίας ή η Εκκλησία της Αντιόχειας;

Η μόνη διαφορά μεταξύ της δήλωσης του Κυρίλλου και αυτής του Ουρβανού είναι ότι ο Κύριλλος κατευθύνει τους Ρώσους στρατιώτες σ’ έναν πόλεμο εναντίον Ορθόδοξων χριστιανών αδελφών τους, ενώ παράλληλα αποτελεί θλιβερή ειρωνεία το γεγονός ότι ο Κύριλλος πιστεύει πως οι Ουκρανοί χριστιανοί ανήκουν στη δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία.

Αναμφίβολα, η παραίτηση του Κυρίλλου από τις ποιμαντικές του ευθύνες έχει προσλάβει επείγοντα χαρακτήρα ήδη από την έναρξη του πολέμου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η δήλωσή του μπορεί να θεωρηθεί ως ακόμη μια εξευτελιστική παραχώρηση προς τον Πούτιν.

Ωστόσο, δεν βρίσκω τόσο ανησυχητική την διαταραγμένη αντίληψη του Κυρίλλου αναφορικά με την ανθρώπινη σωτηρία, όσο το γεγονός ότι οι ηγέτες του Ορθόδοξου χριστιανικού κόσμου απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να αντιδράσουν. 

Εύλογα μπορούμε να αναρωτηθούμε: πότε άραγε οι προκαθήμενοι των αυτοκέφαλων Εκκλησιών του Ορθόδοξου Χριστιανικού κόσμου θα δηλώσουν συλλογικά ότι η πλήρης υποστήριξη της εισβολής στην Ουκρανία από τον Κύριλλο έχει ξεπεράσει κάθε όριο; Εκτός από τον πάντα ακλόνητο Οικουμενικό Πατριάρχη, τους γενναίους επισκόπους της Ουκρανίας και ορισμένους άλλους, η αντίδραση του Ορθόδοξου κόσμου ήταν ανεπαρκής. 

Τι άλλο πρέπει να πει ή να κάνει ο Κύριλλος για να του ασκήσει κριτική η Εκκλησία της Σερβίας ή η Εκκλησία της Αντιόχειας; Λαμβάνοντας υπόψιν τη σιωπή τους έως σήμερα, υπάρχει άραγε κάτι που θα μπορούσε να κάνει, το οποίο θα οδηγούσε τις παραπάνω Εκκλησίες να τον επικρίνουν δημοσίως; 

Εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ποιες είναι οι πιθανότητες να δηλώσει συλλογικά τον αποτροπιασμό της η Επισκοπική Συνέλευση των Ορθοδόξων Εκκλησιών και να δημοσιεύσει μια καταδίκη των δηλώσεων του Κυρίλλου; Πόσες είναι οι πιθανότητες να αποκηρύξει δημοσίως το σχέδιο ίδρυσης μιας χρηματοδοτούμενης Έδρας προς τιμήν του Κυρίλλου το Διοικητικό Συμβούλιο του Σεμιναρίου του Αγίου Βλαδιμήρου; 

Σίγουρα, ο Πούτιν δεν είναι ο πρώτος πολιτικός που προσπαθεί να χειραγωγήσει την Εκκλησία για τους δικούς του σκοπούς. Η βυζαντινή ιστορία είναι γεμάτη με παρόμοια επεισόδια. Στα μέσα του δέκατου αιώνα, ο αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς ζήτησε από τον Πατριάρχη να ανακηρύξει ως μάρτυρες όλους τους βυζαντινούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν πολεμώντας εναντίον των μουσουλμάνων. Ο Πατριάρχης Πολύευκτος και η Σύνοδός του αρνήθηκαν να το πράξουν, διότι, όπως δήλωσαν, αυτό θα ανέτρεπε μια κανονική παράδοση εξακοσίων χρόνων (αρχής γενομένης από τον Μέγα Βασίλειο), η οποία αντιμετώπιζε τους σκοτωμούς στον πόλεμο ως ένα πνευματικά επιζήμιο γεγονός που απαιτούσε μετάνοια. Η Σύνοδος μάλιστα έθεσε το εξής ερώτημα: «Πώς μπορούμε να ανακηρύξουμε ως μάρτυρες εκείνους, για τους οποίους ο Μέγας Βασίλειος λέει ότι έχουν αίμα στα χέρια τους;» 

Είναι σαφές ότι ο Κύριλλος δεν διαθέτει το ψυχικό σθένος του Πατριάρχη Πολύευκτου. Ωστόσο, το πραγματικό ερώτημα είναι εάν οι επίσκοποι του ορθόδοξου χριστιανικού κόσμου θα βρουν το κουράγιο εκείνης της συνόδου του δέκατου αιώνα για να αποκηρύξουν τη σταυροφορία του Κυρίλλου. 

O George Demacopoulos είναι Καθηγητής στην Έδρα Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών «Fr. John Meyendorff and Patterson Family» και συν-διευθυντής του Κέντρου Ορθόδοξων Χριστιανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Fordham (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ).

H φωτογραφία προέρχεται από τον επίσημο ιστότοπο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.