Jelena PetrovićΗ ποιμαντικής της ευαισθησίας και της ανοικτότητας: Εμπειρίες ζωής πλάι στον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο Ράντοβιτς.
Οι σκέψεις που ακολουθούν δεν κυριαρχούνται από συναισθηματική ή απολογητική διάθεση, ούτε από την αίσθηση της οφειλής και του καθήκοντος. Απηχούν το καταστάλαγμα μιας εμπειρίας ζωής στη Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας, πλαισιωμένη από την προσωπική αναμέτρηση με τη θεολογική και πολιτική επιστήμη.
Πράγματι, το κύριο χαρακτηριστικό ενός διανοούμενου θεολόγου είναι ότι ασκεί κριτική και έχει στοχαστική στάση απέναντι στην πραγματικότητα και στα φαινόμενα της εποχής του. Αλλιώς, ο θεολόγος γίνεται «αδιάφορος», η ακόμη χειρότερα, «ουδέτερος» – που ουσιαστικά σημαίνει ανεύθυνος. Η ουδετερότητα αφορά μια θέση συγκρατημένη, με απουσία ενεργού εμπλοκής. Γι’ αυτό, όταν μιλάμε για ανθρώπους που σηματοδοτούν μια εποχή και των οποίων η φωνή ακούγεται στους θεολογικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, μιλάμε για ανθρώπους που είναι υποχρεωμένοι να αφυπνίζουν την συνείδηση της κοινότητάς τους, να την εμπνέουν και να την προωθούν στα όρια του δυνατού και να χρησιμοποιούν την επιρροή τους με εποικοδομητικό και ηθικά υπεύθυνο τρόπο. Έχοντας την εμπειρία της εκκλησιαστικής ζωής και μια ιδιαίτερη προσέγγιση στην επίλυση των προβλημάτων, και έχοντας, επιπλέον, επίγνωση των συνεπειών των πράξεών τους στις μελλοντικές γενιές, οφείλουν να συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις σημαντικές πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη μακροπρόθεσμη καλυτέρευση του κόσμου. Διαφορετικά, η θεολογία, παγιδευμένη στον νάρθηκα μιας στείρας κανονικότητας και μιας αμετακίνητης παραδοσιοκρατίας, θα λειτουργήσει ουσιαστικά ενάντια στην Εκκλησία, διότι θα αγνοεί τον παλμό του λαού της. Ως ειρωνεία της τύχης, σε αυτή την κατάσταση είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς οι συντηρητικοί που αυτοπροσδιορίζονται ως «φύλακες των αξιών». Δρώντας, όμως, κατ’ αυτόν τον τρόπο, προδίδουν όχι μόνο την παράδοση και την επιστήμη, αλλά πρώτα απ’ όλα την αλήθεια, αποτυγχάνοντας εκεί που ο Κύριος ήδη έχει δώσει τις απαντήσεις, και προβάλλοντας μια τυποποιημένη γνώμη ως υποχρεωτικό μοντέλο, με ρητορική που δεν ακολουθεί την ουσία των θεμάτων.
Είναι επίσης σημαντικό να παρατηρηθεί ότι η θεολογία αποτελεί επιστήμη, και όχι έκφραση αισθημάτων, παρόλο που η πίστη, όντας η ουσία της θεολογίας, εκδηλώνεται ακριβώς μέσα από το υψηλότερο συναίσθημα της Αγάπης. Κλήση της θεολογίας είναι να αλλάζει ή να αμφισβητεί τα δεδομένα και τις αξίες της καθημερινότητας και της κοινωνίας. Ο θεολόγος δεν πρέπει να παραμένει παθητικός για ιδιοτελείς ς λόγους, ούτε όμως να αντιδρά και να γράφει μόνο για χάρη της διατήρησης μιας ακαδημαϊκής θέσης. Δεν πρέπει να είναι υπάλληλος που ασχολείται με την επιφανειακότητα της καθημερινότητας, αγνοώντας τη θέση του ανθρώπου σ’ έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Όλα αυτά απαιτούν έναν θεολόγο πλήρως αφοσιωμένο , έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο , με επίγνωση του θεωρητικού και πρακτικού πλαισίου, που ορίζουν την εκάστοτε εκκλησιαστική και κοινωνική συνθήκη.
Πράγματι, το κύριο χαρακτηριστικό ενός διανοούμενου θεολόγου είναι ότι ασκεί κριτική και έχει στοχαστική στάση απέναντι στην πραγματικότητα και στα φαινόμενα της εποχής του. Αλλιώς, ο θεολόγος γίνεται «αδιάφορος», η ακόμη χειρότερα, «ουδέτερος» – που ουσιαστικά σημαίνει ανεύθυνος. Η ουδετερότητα αφορά μια θέση συγκρατημένη, με απουσία ενεργού εμπλοκής. Γι’ αυτό, όταν μιλάμε για ανθρώπους που σηματοδοτούν μια εποχή και των οποίων η φωνή ακούγεται στους θεολογικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους, μιλάμε για ανθρώπους που είναι υποχρεωμένοι να αφυπνίζουν την συνείδηση της κοινότητάς τους, να την εμπνέουν και να την προωθούν στα όρια του δυνατού και να χρησιμοποιούν την επιρροή τους με εποικοδομητικό και ηθικά υπεύθυνο τρόπο.
Γνώρισα και ωρίμασα πνευματικά δίπλα σε έναν άνθρωπο, ποιμενάρχη και θεολόγο που με τη ζωή του επιβεβαίωνε όλα όσα δίδασκε. Αυτός ήταν ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου και Παραθαλλασίας Αμφιλόχιος (Radović). Υπήρξε ένας άνθρωπος που ήξερε να δει τους ψυχικούς και πνευματικούς διαδρόμους μέσα από τους οποίους κινείται ένας άνθρωπος και ποια είναι η πορεία του. Ήταν η προσωποποίηση της ελπίδας, μια αντανάκλαση του ποίμνιού του που αγαπούσε τόσο πολύ και πάντα ήταν δίπλα του. Ο κόσμος έβλεπε μέσα του ένα μέρος του ελεύθερου ουρανού που αναζητά τη δική του αντανάκλαση. Ήταν φορέας της πεποίθησης ότι όλα είναι δυνατά ακόμα και όταν είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι δεν είναι. Όταν αναγνώρισε μια πολύτιμη ευκαιρία, βλέποντας πρώτα απ’ όλα πώς ζουν οι πολίτες στη χώρα του και ποιες (μη) αξίες προωθούνται στην κοινωνία και στην πολιτική, που πάντα επικαλούνται μια δημοκρατία που εξαντλείται στην ελευθερία επιλογής, τόλμησε να κάνει ένα βήμα προς την αληθινή δημοκρατία.
Τα τελευταία χρόνια της διακονίας του Μητροπολίτη Αμφιλοχίου σημαδεύτηκαν από κρατική αστάθεια , αν και παρόμοιες καταστάσεις βίωνε σε όλη του τη ζωή. Στο Μαυροβούνιο, εδώ και πολύ καιρό οικοδομείται ένα αφήγημα που διαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες του βλέπουν τα κοινωνικά ζητήματα και ενεργούν πολιτικά. Η ταυτότητα του Μαυροβουνίου είναι χτισμένη πάνω στον μαυροβούνιο σωβινισμό, με συνεχείς διαχωρισμούς μεταξύ εκείνων που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας από τη Σερβία, και των φεντεραλιστών. Επιπλέον, η πρώην κυβέρνηση, και μιλάμε για την εποχή που ο Αμφιλόχιος ήταν Μητροπολίτης Μαυροβουνίου, έπειθε συνέχεια τους Μαυροβούνιους ότι η ανεξαρτησία της χώρας τους απειλούνταν διαρκώς από τη Σερβία. Η Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλλασίας ήταν η καταλληλότερη για να ανακηρυχθεί ως καταστροφικό στοιχείο της νεοαποκτηθείσας ανεξαρτησίας, εκείνη που πολώνει την κοινωνία, επειδή τα κανονικά της όρια εκτείνονται πέρα από τα κρατικά σύνορα. Παρουσιάστηκε ως αντιπρόσωπος του ατελείωτου Μαυροβούνιο-Σερβικού πολέμου, που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε, αλλά το αφήγημα είχε καίρια σημασία για την επιβίωση της τότε κυβέρνησης. Σε μια τέτοια κατάσταση, ο ιδεολογικός λόγος ερμηνεύτηκε μέσω των ηγεμονικών πρακτικών της κοινωνίας και του πολιτισμού, ως μηχανισμός που διέπει την έννοια της ταυτότητας. Το πολιτικό ασυνείδητο διαπερνούσε τον καθημερινό λόγο που στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ένα σύστημα ιδεών και πεποιθήσεων, ότι το Μαυροβούνιο κινδυνεύει να χάσει την κρατική του υπόσταση.
Η δική μας κατανόηση της ταυτότητας δεν είναι απλή, αλλά πολύπλοκη και υποκείμενη στην επίδραση των φιλοσοφικών και θεολογικών παραδόσεων, των πολιτικών ιδεολογιών και των πολιτισμικών πρακτικών. Η ταυτότητα διαμορφώνεται μέσα από τις αξίες και τις ιδέες που υιοθετούμε, αλλά και μέσα από το πλαίσιο της κοινωνίας που ζούμε και της ερμηνείας της . Επιπλέον, η κατανόηση της ταυτότητας δεν είναι στατική, αλλά αποτελεί μια διαδικασία που περιλαμβάνει την απελευθέρωση από τα αρχέτυπα και σχετίζεται με την αμφισβήτηση δυαδικών αντιθέσεων όπως σωματικό και πνευματικό, μεταβλητό και αμετάβλητο, συλλογικό και ατομικό. Ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος είχε επίγνωση του πόσο σημαντική είναι η ταυτότητα και του βασικού ρόλου της εθνικής ταυτότητας στη διατήρηση της πολιτικής σταθερότητας και ακεραιότητας μιας χώρας. Με την ενίσχυση και την καλλιέργειά της, ενθαρρύνεται η κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα των πολιτών. Όμως, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος δεν ενίσχυε την ταυτότητα που αποτελούσε την πηγή της εθνικής και πολιτιστικής αποκλειστικότητας. Αντιθέτως, δημιούργησε μια ανοιχτή και χωρίς αποκλεισμούς ταυτότητα, σεβόμενος τη διαφορετικότητα όλων των ανθρώπων που κατοικούν στο Μαυροβούνιο. Το αποκορύφωμα μιας τέτοιας διδασκαλίας και δράσης του Μητροπολίτη Αμφιλοχίου ήταν οι πανλαϊκές λιτανείες, που αν και είχαν την εκκλησιαστική τελετουργική μορφή, αποτελούσαν ένα πραγματικά δημοκρατικό κίνημα στο οποίο συμμετείχε πλήθος κόσμου.
Η Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλλασίας ήταν η καταλληλότερη για να ανακηρυχθεί ως καταστροφικό στοιχείο της νεοαποκτηθείσας ανεξαρτησίας, εκείνη που πολώνει την κοινωνία, επειδή τα κανονικά της όρια εκτείνονται πέρα από τα κρατικά σύνορα. Παρουσιάστηκε ως αντιπρόσωπος του ατελείωτου Μαυροβούνιο-Σερβικού πολέμου, που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε, αλλά το αφήγημα είχε καίρια σημασία για την επιβίωση της τότε κυβέρνησης. Σε μια τέτοια κατάσταση, ο ιδεολογικός λόγος ερμηνεύτηκε μέσω των ηγεμονικών πρακτικών της κοινωνίας και του πολιτισμού, ως μηχανισμός που διέπει την έννοια της ταυτότητας. Το πολιτικό ασυνείδητο διαπερνούσε τον καθημερινό λόγο που στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ένα σύστημα ιδεών και πεποιθήσεων, ότι το Μαυροβούνιο κινδυνεύει να χάσει την κρατική του υπόσταση.
Υπενθυμίζουμε ότι τον Ιανουάριο του 2020 στο Μαυροβούνιο ανακοινώθηκε το νομοσχέδιο περί της Θρησκευτικής Ελευθερίας. Η Μητρόπολη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας αντέδρασε διότι βάσει ορισμένων διατάξεων του Νόμου επιτρεπόταν η κρατική κατάσχεση εκκλησιών και άλλων κτηρίων που αιώνες τώρα αποτελούν ιδιοκτησία της Μητρόπολης. Και ο κόσμος, ανεξάρτητα αν άνηκε στην Ορθόδοξη εκκλησία, ή σε κάποια άλλη εκκλησία ή θρησκευτική κοινότητα, εξέφρασε την δυσαρέσκειά του με το προκείμενο νομοσχέδιο, αρχικά σε αυθόρμητες συγκεντρώσεις και στη συνέχεια με πανεθνικές λιτανείες. Σε αυτή τη διαμάχη, ουσιαστικά, ο λαός αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τα βασικά του πολιτικά δικαιώματα σε μια επιβεβλημένη σύγκρουση με τις πολιτικές δυνάμεις. Καταπατώντας τα βασικά δικαιώματα που διασφαλίζονται σε μια δημοκρατική κοινωνία και χρησιμοποιώντας τον αναφερόμενο διαχωρισμό λόγω ταυτότητας εντός της κοινωνίας του Μαυροβουνίου, η κυβέρνηση εξασφάλιζε την επιβίωσή της στην εξουσία. Ο λαός τελικά αντιστάθηκε, ηγούμενος από τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο. Το αποτέλεσμα αυτής της ήρεμης διαμαρτυρίας, που είχε μορφή τακτικών μαζικών λιτανειών σε όλη την χώρα και διαρκούσε μήνες, ήταν η αλλαγή της κυβέρνησης του Μαυροβουνίου, όχι με επανάσταση, αλλά δημοκρατικά, στις κάλπες. Ο λαός του Μαυροβουνίου, εμπνευσμένος από τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο, πήρε ενεργό ρόλο στη πολιτική ζωή της χώρας του και μετά από δεκαετίες, με δημοκρατικές εκλογές, άλλαξε την κυβέρνηση με το έργο της οποίας δεν ήταν ευχαριστημένος.
. Τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο κατηγορούσαν ότι επικρίνει τις γυναίκες, όπως και τα μέλη της LGBTQ κοινότητας, όταν τους σύγκρινε με την «ξηρανθείσα συκή», που δεν καρποφορεί. Και είναι αλήθεια ότι πολλές φορές μιλούσε ακριβώς με αυτόν τον τρόπο. Είναι όμως αλήθεια και ότι άλλαζε τις απόψεις του, αποκλειστικά πάντοτε μέσα από μια προσωπική συνάντηση με έναν άνθρωπο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, αλλά ένα από τα πιο σημαντικά είναι η ευλογία του βαπτίσματος ενός άνδρα που ήταν γυναίκα και άλλαξε φύλο. Ο Μητροπολίτης ευλόγησε να βαφτιστεί ως άνδρας, με ανδρικό όνομα, πριν αυτός καν καταφέρει να αλλάξει το όνομά του στα δημόσια έγγραφα. Αυτό ήταν ένδειξη ότι ο βαφτισμένος είναι αποδεκτός στην Εκκλησία, και κατ’ επέκταση, στην κοινωνία. Είναι αβέβαιο αν κάποιος άλλος ιεράρχης θα έκανε το ίδιο. Και ο ίδιος προηγουμένως είχε άλλη άποψη, αλλά δεν φοβόταν να αλλάξει, να ξανασκεφτεί τις θέσεις του, να αναγνωρίσει τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων και να τις ξαναδεί μέσα από το δικό του πνευματικό μάτι, χωρίς κατάκριση.
Αυτό δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Μητροπολίτης Μαυροβουνίου έπαιρνε το μέρος των δυσαρεστημένων πολιτών. Στις συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας που έλαβαν χώρα στο Βελιγράδι από το Δεκέμβρη του 1996 μέχρι το τέλος Ιανουαρίου του 1997, λόγω παραβίασης εκλογικών αποτελεσμάτων από το καθεστώς του Μιλόσεβιτς, ο Αμφιλόχιος πολλές φορές έδειχνε συμπαράσταση στους διαδηλωτές. Μάλιστα, μια νύχτα με τη παρουσία του προστάτεψε τους φοιτητές. Για να προστατέψει τη συγκεντρωμένη νεολαία από τις βιαιοπραγίες της αστυνομίας, βγήκε μπροστά και κάθισε μαζί τους στην παγωμένη άσφαλτο. Αντιμέτωποι με έναν υψηλόβαθμο ιερέα της Σερβικής εκκλησίας, οι αστυνομικοί δεν μπόρεσαν να εκτελέσουν τις διαταγές και να διασκορπίσουν τους διαδηλωτές με άγριο τρόπο. Άλλη φορά, τον Μάρτιο του 2004, με το σώμα του προσπάθησε να προστατέψει το τζαμί του Βελιγραδίου που μια ομάδα ακροδεξιών πήγε να σπάσει και να βάλει φωτιά.
Από την άλλη, ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος συχνά επέκρινε «το πνεύμα της εποχής», προειδοποιούσε για την «παρακμή των δυτικών αξιών». Για αυτό τον λόγο επικρίθηκε αρκετές φορές. Τον κατηγορούσαν ότι εναντιωνόταν στον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Για την κοινωνία των ορθοδόξων του Μαυροβουνίου, έλεγαν ότι υποφέρει από την ανάγκη για «ιδεολόγους» και ότι δεν θέλει να ζει στη σύγχρονη εποχή, αλλά επιβάλει στις νέες γενιές τις παλιές αφηγήσεις και διαχωρισμούς. Τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο κατηγορούσαν ότι επικρίνει τις γυναίκες, όπως και τα μέλη της LGBTQ κοινότητας, όταν τους σύγκρινε με την «ξηρανθείσα συκή», που δεν καρποφορεί. Και είναι αλήθεια ότι πολλές φορές μιλούσε ακριβώς με αυτόν τον τρόπο. Είναι όμως αλήθεια και ότι άλλαζε τις απόψεις του, αποκλειστικά πάντοτε μέσα από μια προσωπική συνάντηση με έναν άνθρωπο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα, αλλά ένα από τα πιο σημαντικά είναι η ευλογία του βαπτίσματος ενός άνδρα που ήταν γυναίκα και άλλαξε φύλο. Ο Μητροπολίτης ευλόγησε να βαφτιστεί ως άνδρας, με ανδρικό όνομα, πριν αυτός καν καταφέρει να αλλάξει το όνομά του στα δημόσια έγγραφα. Αυτό ήταν ένδειξη ότι ο βαφτισμένος είναι αποδεκτός στην Εκκλησία, και κατ’ επέκταση, στην κοινωνία. Είναι αβέβαιο αν κάποιος άλλος ιεράρχης θα έκανε το ίδιο. Και ο ίδιος προηγουμένως είχε άλλη άποψη, αλλά δεν φοβόταν να αλλάξει, να ξανασκεφτεί τις θέσεις του, να αναγνωρίσει τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων και να τις ξαναδεί μέσα από το δικό του πνευματικό μάτι, χωρίς κατάκριση.
Η αλλαγή των στερεοτυπικών προκαταλήψεων έχει πολλές θετικές πτυχές που μπορούν να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία και να τη βελτιώσουν. Η αλλαγή αυτή ενθαρρύνει τους ανθρώπους να βλέπουν τους άλλους ως πρόσωπα, αντί να τους αντιμετωπίζουν σύμφωνα με προκαταλήψεις, που βασίζονται στο ότι ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα. Αυτό οδηγεί σε μια βαθύτερη κατανόηση άλλων πολιτισμών και κοσμοθεωριών, καθώς και στην ανάπτυξη μεγαλύτερης ανεκτικότητας και ενσυναίσθησης απέναντι στη διαφορετικότητα. Όταν αλλάζουν οι στερεότυπες προκαταλήψεις, η κοινωνία γίνεται πιο περιεκτική. Οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να παρέχουν ίσες ευκαιρίες και σεβασμό σε όλους, ανεξάρτητα από τη συμμετοχή τους σε μια συγκεκριμένη ομάδα. Η έλλειψη αποκλεισμών και ο περιορισμός των διακρίσεων επιτρέπουν σε όλους να συνεισφέρουν με τις ιδέες και τα ταλέντα τους, με αποτέλεσμα μια πιο πλούσια και πιο δίκαιη κοινωνία.
Αν ο Θεός χώρισε την Εύα από το πλευρό του Αδάμ, σημαίνει ότι, μέχρι εκείνη τη στιγμή ,αυτή περιεχόταν στο Ον που λέγεται Άνθρωπος. Ο άνδρας εμφανίστηκε μόνο από τη στιγμή που η γυναίκα χωρίστηκε από αυτόν. Έτσι η μεταφορά του Αδάμ είναι άνθρωπος και όχι άνδρας. Και ο Χριστός είναι άνθρωπος – Θεάνθρωπος, μέσα στον οποίο όλα είναι ενωμένα, ενώ εμείς δείχνουμε την πίστη μας σε Αυτόν μέσα από τη συνεχή προσπάθεια για την ένωση των διαχωρισμένων. Αν η γυναίκα θεωρείται αντικείμενο, αυτό συνεπάγεται παθητικότητα και απουσία ελευθερίας. Ταυτόχρονα, η θέση του αντικειμένου περιλαμβάνει την ιδέα της κατοχής. Υπό το πρίσμα των αναφερομένων, στη Μητρόπολη Μαυροβουνίου αναγνωρίστηκε η ανάγκη για τη γυναικεία φωνή, παρουσία και συμμετοχή. Ανάμεσα στα πολυάριθμα παραδείγματα, θα ξεχώριζα ένα όμορφο, όταν ένα κοριτσάκι ντύθηκε αυθόρμητα «παπαδάκι». Ο Μητροπολίτης δεν θύμωσε, ούτε αναφέρθηκε σε άγραφους κανόνες του ανδρικού κόσμου. Απλά, όπως και πολλές άλλες φορές, με την ευλογία του επιβεβαίωσε την θέληση και διάθεση ενός κοριτσιού να διακονεί την Εκκλησία με τον τρόπο της. Και εν τέλει, η ευλογία αυτό είναι, ευλογία που έχει ο άνθρωπος να είναι και να ζει σαν άνθρωπος, με ελευθερία, υπευθυνότητα και τόλμη που πηγάζουν από τη σχέση του με τον Θεό.
Ο Μητροπολίτης ήξερε να ανοίγει χώρο στους ανθρώπους και στις νέες ιδέες, προοπτικές και τρόπους σκέψης. Στη Μητρόπολη του, στο διοργανωτικό επίπεδο, έφερε φρέσκες λύσεις σε προβλήματα και καινοτομίες σε διάφορους τομείς της δραστηριότητάς της. Η δημιουργικότητα ανθίζει σε ένα περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς, επειδή ενθαρρύνεται η ποικιλομορφία της σκέψης και οι διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ο ίδιος το ήξερε και το εφάρμοζε στην Εκκλησία. Σταδιακά όμως, λόγω της αγάπης που οι Μαυροβούνιοι αναγνώριζαν στο πρόσωπο του Μητροπολίτη, μειώθηκαν διάφορες προκαταλήψεις σε όλη την κοινωνία.
Την εποχή πριν από τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο, παραδείγματος χάριν, ήταν αδιανόητο για τις γυναίκες στο Μαυροβούνιο να συμμετέχουν στην οργανωτική ζωή των ενοριών. Γενικά, οι γυναίκες παραδοσιακά δεν είχαν κάποια κοινωνική θέση εκτός σπιτιού. Όταν όμως ο Μητροπολίτης ανανέωσε τη θρησκευτική εκπαίδευση στο Μαυροβούνιο, οργανώνοντάς την σε ενοριακούς ναούς, προσπάθησε να διασφαλίσει οι διδάσκοντες να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο γυναίκες. Οι δασκάλες, κατά συνέπεια, πήραν και θέσεις σε διάφορες επιτροπές και μπήκαν πιο ενεργά στην ζωή της Εκκλησίας.
Όταν μιλάμε για το «γυναικείο ζήτημα», για διαφορετικές ερμηνείες και στάσεις για τη θέση της γυναίκας στην Εκκλησία, διαπιστώνω ότι αυτό είναι ζήτημα του κυρίαρχου θεολογικού λόγου, σύμφωνα με τον οποίο οι γυναίκες πάντα εξαρτώνται από τις προκαταλήψεις των κλασικών αφηγήσεων που προβάλλονται ως κάτοχοι της ερμηνείας των Γραφών. Όμως, κάθε θεολόγος γνωρίζει ότι δεν θα υπήρχε άντρας αν δεν υπήρχε η γυναίκα στη διαδικασία της δημιουργίας. Η δημιουργία τους είναι ταυτόχρονη και αλληλεξαρτώμενη και αυτό υπαγορεύεται από τη λογική. Δεν υπάρχει ένα φύλο αν δεν υπάρχει άλλο, αντίθετο σε αυτό. Αν ο Θεός χώρισε την Εύα από το πλευρό του Αδάμ, σημαίνει ότι, μέχρι εκείνη τη στιγμή ,αυτή περιεχόταν στο Ον που λέγεται Άνθρωπος. Ο άνδρας εμφανίστηκε μόνο από τη στιγμή που η γυναίκα χωρίστηκε από αυτόν. Έτσι η μετάφραση του Αδάμ είναι άνθρωπος και όχι άνδρας. Και ο Χριστός είναι άνθρωπος – Θεάνθρωπος, μέσα στον οποίο όλα είναι ενωμένα, ενώ εμείς δείχνουμε την πίστη μας σε Αυτόν μέσα από τη συνεχή προσπάθεια για την ένωση των διαχωρισμένων. Αν η γυναίκα θεωρείται αντικείμενο, αυτό συνεπάγεται παθητικότητα και απουσία ελευθερίας. Ταυτόχρονα, η θέση του αντικειμένου περιλαμβάνει την ιδέα της κατοχής. Υπό το πρίσμα των αναφερομένων, στη Μητρόπολη Μαυροβουνίου αναγνωρίστηκε η ανάγκη για τη γυναικεία φωνή, παρουσία και συμμετοχή. Ανάμεσα στα πολυάριθμα παραδείγματα, θα ξεχώριζα ένα όμορφο, όταν ένα κοριτσάκι ντύθηκε αυθόρμητα «παπαδάκι». Ο Μητροπολίτης δεν θύμωσε, ούτε αναφέρθηκε σε άγραφους κανόνες του ανδρικού κόσμου. Απλά, όπως και πολλές άλλες φορές, με την ευλογία του επιβεβαίωσε την θέληση και διάθεση ενός κοριτσιού να διακονεί την Εκκλησία με τον τρόπο της. Και εν τέλει, η ευλογία αυτό είναι, ευλογία που έχει ο άνθρωπος να είναι και να ζει σαν άνθρωπος, με ελευθερία, υπευθυνότητα και τόλμη που πηγάζουν από τη σχέση του με τον Θεό. Με αυτό τον τρόπο λάμβανε την αρχιερατική του ευλογία ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος, και την παρέδινε και στο ποίμνιό του, και έμμεσα, σε όλη την κοινωνία.Στη φωτογραφία ο Μητροπολίτης Αμφιλόχιος με κοριτσάκι “παπαδάκι”. Φωτογραφία ανακτημένη από τον ιστότοπο https://www.in4s.net/proslava-sv-jovana-vladimira-u-baru-sjutra-litija-na-rumiju-foto/
Γιάννης Καμίνης
