Θεοδώρα ΒαλσάμουΗ Ανάσταση του Χριστού: Βεβαιότητα της αιωνιότητας και το απόλυτο φως για τον άνθρωπο
Κάποιοι Πατέρες της Εκκλησίας είπαν ότι ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος, ένας κόσμος που εντός του εμπεριέχει σε σμίκρυνση τον μακρόκοσμο. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής επεσήμανε, ωστόσο, ότι είναι πιο σωστό ο άνθρωπος να θεωρηθεί ως μακρόκοσμος, καθώς αποτελεί προορισμό του ανθρώπου να περιλάβει εντός του ολόκληρο τον κόσμο. Κι αυτό επειδή ο άνθρωπος είναι σε θέση να συμπεριλάβει τον κόσμο χωρίς ο ίδιος χαθεί μέσα του, αφού αποτελεί όν διαφορετικό από τον κόσμο και μπορεί να πραγματοποιήσει μια ένωση μεγαλύτερη από τον εξωτερικό του κόσμο. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για την αιωνιότητα. Ασφυκτικά λαχταρά για το άπειρο, για το απόλυτο. Εμείς θέλουμε να αγαπηθούμε και να αγαπήσουμε ολοένα και περισσότερο, στοχεύοντας διαρκώς προς την απόλυτη, την ατελεύτητη αγάπη. Και αυτήν την αγάπη δεν μπορούμε να τη βρούμε πουθενά παρά μόνο στην σχέση με ένα Πρόσωπο άπειρο και απόλυτο. Μέσα από την όλο και βαθύτερη κοινωνία μας με αυτό το Πρόσωπο, προβάλλονται μέσα μας, και διαμέσου ημών σε όλες τις όψεις του κόσμου, διαρκώς καινούργια νοήματα της πραγματικότητας και της ομορφιάς, ανοίγονται ολοένα καινούργιοι πνευματικοί ορίζοντες και κατανοούμε το ρόλο μας εντός αυτού το κόσμου, το νόημα της ύπαρξης μας σ᾽ αυτή την γη. Εάν το νόημα αυτό θα είχε ως κατακλείδα τον θάνατο, εάν ο θάνατος θα ολοκλήρωνε οριστικά την ύπαρξή μας, τότε η ζωή δεν θα είχε κανένα νόημα. Η ύπαρξη δεν μπορεί να νοηματοδοτηθεί παρά μόνο υπό το απεριόριστο και αιώνιο φως μιας ζωής υπερβατικής, ελεύθερης από κάθε μονοτονία της επαναληπτικότητας και από κάθε σχετικότητα. Και για να εκπληρωθεί το αληθινό αυτό νόημα προς το οποίο στοχεύει η ύπαρξή μας, εμείς μεν πραγματοποιούμε μια ανάβαση προς την κοινωνία με το απόλυτο Πρόσωπο, αλλά και Εκείνος καταβαίνει προς τα εμάς, αφού η αγάπη ζητάει την κίνηση του καθενός από τα πρόσωπα που αγαπιούνται, την κίνηση του ενός προς τον άλλον. Αυτή είναι η πίστη και ο τρόπος του ανθρώπου να είναι ευτυχισμένος, και δεν πρόκειται εδώ βέβαια για την εφήμερη ευτυχία, αλλά για την αιώνια ευτυχία που πραγματώνεται μέσα από την κοινωνία με τον Θεό.
Η Ανάσταση του Χριστού είναι το γεγονός εκείνο που δίνει νόημα και φως στον κόσμο και στην ιστορία και, διαμέσου αυτής, και στην ίδια μας τη ζωή. Χωρίς την Ανάσταση, η ιστορία θα παρέμενε εγκλωβισμένη σε μια μονοτονία και σε μια απόλυτη έλλειψη νοήματος, όπως θα παρέμεναν εγκλωβισμένα και όλα τα συστατικά στοιχεία του κόσμου καθώς και τα ανθρώπινα πρόσωπα.
Εξάλλου η ποικιλομορφία τους είναι περιορισμένη. «Άλλες μάσκες, ίδιο έργο». Ο κόσμος χωρίς την Ανάσταση του Χριστού προσφέρει λίγες χαρές και πολλές ωδίνες. Οι δε χαρές είναι εφήμερες, άνευ νοήματος. Ολόκληρη η ζωή, με τις αγκυλώσεις της, τα πάθη της, με τη λαιμαργία για εξουσία, κινείται προς το σκοτάδι. Ο εγωισμός που μας κατακυριεύει δεν έχει κανένα νόημα. Όλα τα προβλήματα που μας βασανίζουν είναι αθεμελίωτα, γελοία.
Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε για την αιωνιότητα. Ασφυκτικά λαχταρά για το άπειρο, για το απόλυτο. Εμείς θέλουμε να αγαπηθούμε και να αγαπήσουμε ολοένα και περισσότερο, στοχεύοντας διαρκώς προς την απόλυτη, την ατελεύτητη αγάπη. Και αυτήν την αγάπη δεν μπορούμε να τη βρούμε πουθενά παρά μόνο στην σχέση με ένα Πρόσωπο άπειρο και απόλυτο.
Εάν όλα όσα πράττουμε είναι δίχως συνέπειες και δίχως μέλλον, γιατί να μοχθούμε να τα πράττουμε; Μόνο η προοπτική της αιωνιότητάς μας τους δίνει σημασία. Και αυτήν την προοπτική μας την έδωσε η Ανάσταση του Χριστού.
Η Ανάσταση του Χριστού έφερε σε εμάς και σ’ ολόκληρο τον κόσμο, το απόλυτο φως και το ακέραιο νόημα. Πριν την Ανάσταση οι άνθρωποι δεν γνώριζαν με απόλυτη βεβαιότητα ούτε το γιατί ζουν αλλά και ούτε γιατί υπάρχει ο κόσμος. Τα πάντα ήταν σκεπασμένα από σκοτάδι. Μπορεί κάποιοι άνθρωποι να υποψιάζονταν ότι μετά τον θάνατο θα τους περιμένει αιώνια ζωή, αλλά δεν μπορούσαν να είναι βέβαιοι για αυτό. Τώρα όμως γνωρίζουν ότι μετά την επίγεια αυτή ζωή θα έχουν και μια αιώνια, η οποία μπορεί να είναι μακάρια ή μπορεί και όχι, ανάλογα με τον τρόπο που αξιοποίησαν αυτόν τον κόσμο, είτε για να γνωρίσουν τη δόξα του Θεού και για να αποτελούν ζωντανή απόδειξη της αγάπης, ή για να ικανοποιήσουν τις εγωιστικές τους εφήμερες και θνητές τους επιθυμίες, οι οποίες γι’ αυτό ακριβώς το λόγο καταντούν από ένα σημείο και μετά βαρετές.
Γιατί ο Ιησούς δεν αναστήθηκε με το σώμα που ενδύθηκε ως Θεός, μόνο για τον Εαυτό Του, αλλά για να χαρίσει και σε εμάς, μέσω του Αναστημένου του Σώματος, τη δύναμη να αναστηθούμε. «Ἀναστὰς ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τοῦ τάφου καθὼς προεῖπεν, ἔδωκεν ἡμῖν τὴν αἰώνιον ζωὴν» (Καταβασίες Αναστάσεως).
Για το λόγο αυτό, η Ανάσταση είναι ο εορτασμός της μεγαλύτερης χαράς, μιας χαράς ικανής να μας συνοδεύσει σε ολόκληρη τη ζωή μας στο μέτρο της πίστης μας στον Αναστάντα Χριστό.
Η Ανάσταση του Χριστού μας δίνει αυτό το φως και τη χαρά, όχι μόνο εξαιτίας του ίδιου του γεγονότος, αλλά και εξαιτίας της βεβαιότητας ότι αυτό έλαβε όντως χώρα. Οι άλλες θρησκείες παρέχουν μόνο κάποιες υποσχέσεις για τη μετά θάνατον ζωή. Η Ανάσταση του Χριστού μας δίνει τη σιγουριά για την Ανάστασή και την αιώνια μας ευτυχία, επειδή υπήρξε ένα γεγονός που συντελέσθηκε εντός της ιστορίας, παρόλο που δεν υπήρξε απόρροια ιστορικών παραγόντων ή του κόσμου τούτου. Ο Χριστός έζησε εντός της ιστορίας, πέθανε εντός της ιστορίας και αποδείχθηκε Αναστάς εντός της ιστορίας, ώστε να δείξει μ’ αυτόν τον τρόπο ότι υπερέβη την ιστορία μέσω μιας δύναμης που είναι ανώτερη από εκείνη, δύναμη που εκδηλώνεται εντός της ιστορίας και δείχνει τον προορισμό που αν και φανερώθηκε εντός της ιστορίας, εντούτοις βρίσκεται πέρα απ΄ αυτήν. Με τη φανέρωση αυτού το προορισμού ο Χριστός έδωσε στην ιστορία νόημα και αξία, καθιστώντας την οδό προς την αιωνιότητα.
Ο Αναστάς Χριστός φανερώθηκε στους Αποστόλους Του, μαζί τους οποίους έζησε εντός της ιστορίας, συνομίλησε μαζί τους και τέλεσε όλα του τα θαυμαστά έργα ενώπιον τους επί τρία χρόνια. […] Η Ανάσταση του Χριστού αποδείχθηκε ένα σίγουρο γεγονός ή καλύτερα το μόνο σίγουρο γεγονός. Μέσα σ’ έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από μια άνευ νοήματος και γεμάτη δυστυχίες πραγματικότητα όπου κυριαρχεί ο θάνατος, ένα κόσμο που θεωρείται ως η μόνη πραγματικότητα και η ίδια η ύπαρξη του θανάτου αλλά και ο εξαρτημένος και ατελής χαρακτήρας του τον καθιστά ανεξήγητο, η Ανάσταση του Χριστού φανερώνει πως υπάρχει μια ανώτερη και τέλεια πραγματικότητα του παντοδύναμου Θεού που αγαπά τους ανθρώπους. Η ιστορία ενός κόσμου που παραμένει εγκλωβισμένος στον εαυτό του δεν έχει κανέναν νόημα, είτε αυτός διαρκεί αιώνια είτε όχι.
Η Ανάσταση του Χριστού μας δίνει τη σιγουριά για την Ανάστασή και την αιώνια μας ευτυχία, επειδή υπήρξε ένα γεγονός που συντελέσθηκε εντός της ιστορίας, παρόλο που δεν υπήρξε απόρροια ιστορικών παραγόντων ή του κόσμου τούτου. Ο Χριστός έζησε εντός της ιστορίας, πέθανε εντός της ιστορίας και αποδείχθηκε Αναστάς εντός της ιστορίας, ώστε να δείξει μ’ αυτόν τον τρόπο ότι υπερέβη την ιστορία μέσω μιας δύναμης που είναι ανώτερη από εκείνη, δύναμη που εκδηλώνεται εντός της ιστορίας και δείχνει τον προορισμό που αν και φανερώθηκε εντός της ιστορίας, εντούτοις βρίσκεται πέρα απ΄ αυτήν. Με τη φανέρωση αυτού το προορισμού ο Χριστός έδωσε στην ιστορία νόημα και αξία, καθιστώντας την οδό προς την αιωνιότητα.
Ο Χριστός αναστήθηκε δίνοντας ένα νόημα στον κόσμο και στην ανθρώπινη ζωή, χαρίζοντας φως και διαφάνεια σε αυτήν, κάτι το οποίο αναζητούσε έτσι κι αλλιώς η αληθινή λογική. Ο Χριστός πορεύτηκε μέσα στην ιστορία προς την Ανάσταση, δείχνοντας μας ότι η ιστορία μπορεί να αποτελέσει έναν παρόμοιο δρόμο και για εμάς, ότι η ιστορία είναι μια οδός προς την αιωνιότητα. Η Ανάσταση του Χριστού είναι ένα γεγονός μοναδικό στην Ιστορία. Αποδεικνύει την θεότητα Του. Γιατί, αν και σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, και άλλοι είχαν αναστηθεί μέσω της δύναμης Του, κατά τη διάρκεια της επίγειας δράσης Του, οι αναστημένοι αυτοί άνθρωποι απλώς επέστρεψαν στη προηγούμενη ζωή τους, μην συντελώντας ούτε φυσικά επιφέροντας κάποια υπέρβαση της ιστορίας. Μόνο Εκείνος αναστήθηκε διά Εκείνου του ίδιου, αφού πέθανε, δείχνοντας μας ότι η δύναμη που είχε ήταν ανώτερη από την επίγεια ζωή. Και μόνο Εκείνος φανερώθηκε με ένα σώμα ανώτερο από το ιστορικό του σώμα. Είναι το σώμα εκείνο που μας αποκαλύπτει ότι είναι αληθινά Θεός, που μέσω της Σάρκωσης εισήλθε στην ιστορία με σκοπό να την υπερβεί.
Με την ανάσταση του Σώματος Του από τον τάφο, ο Χριστός εκδηλώνει με σαφώς πιο ξεκάθαρο τρόπο τη θεϊκή του δύναμη, απ’ όταν ανέστησε το σώμα του Λάζαρου ή του γιου της χήρας στη Ναϊν. Σε εκείνες τις περιπτώσεις, Εκείνος πραγμάτωνε μέσω της δύναμης του σώματος Του, την πράξη της ανάστασης τους, ενώ με την ίδια την ανάστασή Του, εκδήλωσε με προφανέστατο τρόπο τη δύναμη που είχε και που επεκτεινόταν πέρα από το σώμα Του.
Εξάλλου, τόσο ο Λάζαρος όσο και ο γιος της χήρας στη Ναϊν ανασταίνονται από τους νεκρούς ώστε να επιστρέψουν στην επίγεια ζωή τους. Στις περιπτώσεις αυτές, η ανάσταση δεν δίνει προοπτική αιωνιότητας για τους αναστηθέντες. Άρα διά των αναστάσεων αυτών δεν μεταφέρει τους ανθρώπους εκείνους που ζουν μέσα στην ιστορία σε μια ζωή πέρα από την ιστορία. Αλλά, με την Ανάσταση Του, φανερώνει τον εαυτό Του δυνατότερο από την ιστορία, αποκαλύπτει την ικανότητα Του να προσφέρει κι σ’ εμάς μια άλλη ζωή εκτός από αυτήν της ιστορίας, έτσι ώστε να μην υποτασσόμαστε ολοκληρωτικά στην ιστορία αλλά ούτε στη ζωή μέσα στα επίγεια σώματά μας.
Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το κεφάλαιο «Η βεβαιότητα της αιωνιότητας και το απόλυτο φως που δίνει στους ανθρώπους η Ανάσταση του Χριστού και η ανάσταση των νεκρών» [Veșnicia sigură adusă oamenilor prin Învierea lui Hristos și lumina deplină prin învierea de obște], του βιβλίου του π. Δημητρίου Στανιλοάε , «Ο Ιησούς Χριστός, το Φως του Κόσμους και η Θέωση του Ανθρώπου» [Iisus Hristos Lumina Lumii și Îndumnezeitorul Omului], τόμ. 6, εκδόσεις Basilica, Βουκουρέστι 2014.
Μετάφραση από τα ρουμανικά Θεοδώρα Βαλσάμου.
Το εικαστικό θέμα είναι η τοιχογραφία της Αναστάσεως, Μονή Χώρας, Κωνσταντινούπολη, 14ος αι.
Γιάννης Καμίνης
